Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση συχνή νόσος που χαρακτηρίζεται από παθολογικό βλεννογόνο [τοίχωμα] στο λεπτό έντερο, ο οποίος βελτιώνεται με δίαιτα χωρίς γλουτένη και υποτροπιάζει με την επανεισαγωγή της γλουτένης στην διατροφή.
η κοιλιοκάκη μπορεί να περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα απο τα παρακάτω συμπτώματα:
- φούσκωμα και πόνο στην κοιλιά
- χρόνια διάρροια/δυσκοιλιότητα
- εμετούς / απώλεια βάρους
- σιδηροπενική αναιμία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σίδηρο
- κούραση
- χαμηλό ανάστημα
- καθυστερημένη εφηβεία
- πόνους στις αρθρώσεις
- μούδιασμα στα πόδια
- δερματικά εξανθήματα
- απώλεια του σμάλτου και της λευκότητας των δοντιών
- ανεξήγητη στειρότητα, επαναλαμβανόμενες αποβολές
- οστεοπενία/Οστεοπόρωση
- περιφερική νευροπάθεια
- άγχος ή κατάθλιψη
Τα παιδιά παρουσιάζουν συνήθως τα πιο «κλασικά» σημάδια της κοιλιοκάκης, όπως προβλήματα ανάπτυξης και γαστρεντερικά συμπτώματα, ενώ οι ενήλικες συνήθως εμφανίζουν συμπτώματα τα οποία δεν είναι εξ’ ολοκλήρου γαστροεντερικής φύσης.
Σοβαρή κοιλιοκάκη οδηγεί στα χαρακτηριστικά συμπτώματα όπως ωχρότητα, χαλαρά και λιπαρά κόπρανα (στεατόρροια) και απώλεια βάρους ή αδυναμία αύξησης βάρους(σε μικρά παιδιά). Τα άτομα με ήπια κοιλιοκάκη μπορεί να έχουν συμπτώματα που είναι πολύ πιο ελαφρά και εμφανίζονται σε άλλα όργανα εκτός του ίδιου του εντέρου. Είναι επίσης δυνατό να έχουν κοιλιοκάκη, χωρίς καθόλου συμπτώματα. Πολλοί ενήλικες με ελαφρά μορφή της νόσου έχουν μόνο κόπωση ή αναιμία
Η συνηθέστερη ένδειξη κοιλιοκάκης στα ενήλικα άτομα είναι η σιδηροπενική αναιμία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σίδηρο.
Τα τελευταία δεδομένα αναφέρουν ότι ίσως η κοιλιοκάκη στις γυναίκες να είναι μία πιθανή αιτία της υπογονιμότητας, ειδικά όταν έχουν αποκλειστεί όλες οι άλλες αιτιολογίες.
Πως όμως συνδέεται η δυσανεξία στη γλουτένη με την υπογονιμότητα;
Υπάρχουν δύο μηχανισμοί. Σε μία μελέτη που παρουσίασε ο Δρ Singh, σε συνέδριο του Αμερικανικού Κολεγίου Γαστρεντερολογίας αναφέρεται ότι σε περίπτωση κοιλιοκάκης, λόγω της φλεγμονής που δημιουργείται στο έντερο προκαλούνται ελλείψεις σε ιχνοστοιχεία όπως το σελήνιο και το φυλλικό οξύ, τα οποία είναι άμεσα συνδεδεμένα με την γονιμότητα, με αποτέλεσμα να υπάρχει δυσκολία κατά τη σύλληψη. Μία άλλη μελέτη όμως υποστηρίζει ότι μετά από την εκδήλωση φλεγμονώδους αντίδρασης στο έντερο που προκαλείται από την κατανάλωση γλουτένης στις γυναίκες που έχουν δυσανεξία, ο οργανισμός παράγει αντισώματα για να αντιμετωπίσει την σύνθετη πρωτεΐνη –η οποία αναγνωρίζεται ως ξένο σώμα. Τα αντισώματα αυτά είναι πιθανό να επηρεάσουν τον τρόπο που σχηματίζονται τα αιμοφόρα αγγεία στη μήτρα ή να επιτεθούν στον πλακούντα, προκαλώντας υπογονιμότητα.
Έτσι, η κοιλιοκάκη δεν επηρεάζει μόνο τις πιθανότητες να μείνει μια γυναίκα έγκυος αλλά και τις πιθανότητες να μην έχει μία ομαλή κύηση, ενώ υπάρχουν άλλες έρευνες που αποδεικνύουν ότι τα άτομα που πάσχουν μπορεί να αποκτήσουν ένα παιδί με χαμηλή ανάπτυξη στην εμβρυική ηλικία.
Το πρόβλημα της δυσαπορρόφησης
Οι αλλαγές στο έντερο το καθιστούν λιγότερο ικανό να απορροφήσει τα θρεπτικά συστατικά, τα μέταλλα και τις λιποδιαλυτές βιταμίνες Α, D, Ε, και Κ.
Η αδυναμία να απορροφήσει τους υδατάνθρακες και τα λίπη μπορεί να προκαλέσουν απώλεια βάρους (ή αποτυχία ανάπτυξης / καχεκτική ανάπτυξη στα παιδιά) και κόπωση ή έλλειψη ενέργειας
Η αναιμία μπορεί να αναπτυχθεί με διάφορους τρόπους: δυσαπορρόφηση σιδήρου μπορεί να προκαλέσει αναιμία ανεπάρκειας σιδήρου και φυλλικού οξέος και η δυσαπορρόφηση βιταμίνης Β12 μπορεί να προκαλέσει μεγαλοβλαστική αναιμία.
Η δυσαπορρόφηση ασβέστιου και βιταμίνης D (και αντισταθμιστικά δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός) μπορεί να προκαλέσουν οστεοπενία (μειωμένη περιεκτικότητα σε ανόργανα άλατα των οστών) ή οστεοπόρωση (εξασθένιση των οστών και τον κίνδυνο των καταγμάτων αστάθεια).
Η κοιλιοκάκη συνδέεται επίσης με βακτηριακή υπερανάπτυξη του λεπτού εντέρου, το οποίο μπορεί να επιδεινώσει ή να προκαλέσει δυσαπορρόφηση παρόλη τη συμμόρφωση στη θεραπεία.
Ταυτόχρονα με την δυσανεξία στην γλουτένη μπορεί να παρατηρηθεί στο άτομο και δυσανεξία στη λακτόζη η οποία μπορεί να υπάρχει λόγω της μειωμένης επιφάνειας του εντέρου και της μειωμένη παραγωγή της λακτάσης, αλλά συνήθως υποχωρεί μόλις η κατάσταση αντιμετωπίζεται.
Η κοιλιοκάκη σχετίζεται με έναν αριθμό άλλων παθολογικών καταστάσεων, πολλά από τα οποία είναι αυτοάνοσες διαταραχές:
σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1
η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα
η πρωτοπαθής χολική κίρρωση
ερπητοειδή δερματίτιδα
και η μικροσκοπική κολίτιδα
Ο οποιοσδήποτε μπορεί να πάσχει από κοιλιοκάκη. Η ασθένεια είναι άγνωστης αιτιολογίας (αυτοάνοση) και μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία.
Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση της κοιλιοκάκης γίνεται με αιματολογικές εξετάσεις αρχικά. Σήμερα 4 ορολογικά τεστ χρησιμοποιούνται στην εκτίμηση ασθενών με πιθανή κοιλιοκάκη, στον έλεγχο τόσο της ανταπόκρισης όσο και της συμμόρφωσης στην δίαιτα, αλλά και στον έλεγχο ασυμπτωματικών ατόμων: τα αντι-ενδομυσίου αντισώματα (IgA EMA), τα αντισώματα εναντίον της ιστικής τρανσγλουταμινάσης (IgA tTG) και τα αντιγλιαδινικά αντισώματα (IgA και IgG AGA).
Παρ’ όλα αυτά, τα θετικά αντισώματα από μόνα τους δεν αρκούν για την επιβεβαίωση της διάγνωσης της κοιλιοκάκης. Η νόσος επιβεβαιώνεται με γαστροσκόπηση και με βιοψία του λεπτού εντέρου.
Μετά την διάγνωση:
Η Θεραπεία της κοιλιοκάκης είναι η δίαιτα χωρίς γλουτένη
Πρέπει να θυμάστε ότι πριν από τη διάγνωση το έντερο είχε υποστεί βλάβη από τη συχνή και μακρόχρονη κατανάλωση γλουτένης. Υιοθετώντας τη δίαιτα χωρίς γλουτένη (Gluten Free), το έντερο θα αρχίσει να θεραπεύεται αλλά ίσως χρειαστούν έως και 2 χρόνια για πλήρη αποκατάσταση. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να νιώθουν καλύτερα ήδη από την πρώτη ή τη δεύτερη εβδομάδα της θεραπείας.
Αρκετές είναι οι τροφές που περιέχουν γλουτένη, εξίσου όμως πολλές είναι και αυτές που δεν περιέχουν γλουτένη. Βάσει της τελευταίας Ευρωπαϊκής νομοθεσίας Codex standard οι κατασκευαστές τροφίμων είναι υποχρεωμένοι από τον Ιούνιο 2008 να αναγράφουν εάν ένα προϊόν περιέχει γλουτένη.
Κάποια τρόφιμα κατασκευαστών φέρουν την ένδειξη ελεύθερο γλουτένης (Gluten Free) ή το σήμα, το οποίο είναι το διεθνές σήμα αναγνώρισης τροφών ελεύθερων γλουτένης, συνεπώς δείχνουν ότι μπορούν να καταναλωθούν από ασθενή που πάσχει απο κοιλιοκάκη.
Ποια τρόφιμα έχουν γλουτένη
Η γλουτένη βρίσκεται στο : σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι και τη βρώμη.
Συνεπώς αναλυτικά:
– Ζυμαρικά
– Ψωμί
– Μπισκότα
– Κέικ
– Είδη Ζαχαροπλαστικής
– Δημητριακά
– Μπύρα αλλά και σε ποτά από βύνη
– Βρώμη (π.χ. κουάκερ)
– Σάλτσες
– Τηγανητά
– Καραμέλες
– Παρασκευάσματα κρέατος (π.χ. λουκάνικα το παριζάκι, οι κονσέρβες κρέατος)
– ορισμένα είδη τυριών όπως το ροκφόρ, το blue cheese και τυριά με μορφή κρέμας.
– μαγιονέζες και μουστάρδες εμπορίου, καθώς και ντρέσινγκ για σαλάτες
– φρούτα, λαχανικά ή όσπρια σε κονσέρβα
– ορισμένους χυμούς ή ποτά με συντηρητικά ή πρόσθετα
– ξηρούς καρπούς σε κονσέρβα ή όταν είναι καραμελοποιημένοι ή επεξεργασμένοι
– ορισμένες τσίχλες, καραμέλες, γαριδάκια, τσιπς, σοκολάτες
– σε κάποια φάρμακα.
Τέλος, να τονίσουμε πως σε άτομα που δεν νοσούν απο την νόσο δεν είναι λογικό να αποκλείουμε την γλουτένη απο την διατροφή τους νομίζοντας ότι έτσι θα μειωθεί το βάρος ή ότι τελικά είναι αυτή υπεύθυνη για το πρήξιμο στη κοιλιά. Το να αποκλείσουμε εξ’ ολοκλήρου τη γλουτένη από τη καθημερινότητά μας μπορεί να φέρει αντίθετα αποτελέσματα. Το παραπάνω συμβαίνει για τον εξής λόγο: αν δεν υπάρχει καθόλου αυτή η πρωτεΐνη στον οργανισμό μας, αδρανοποιείται το ένζυμο που είναι υπεύθυνο για τη διάσπασή της και σε περίπτωση επιστροφής σε αυτή, δεν θα έχει το συγκεκριμένο ένζυμο τη ικανότητα να λειτουργήσει όπως πρέπει.
Η δυσανεξία στην γλουτένη ΔΕΝ σχετίζεται με το αυξημένο βάρος του σώματος μας. Μια δυσανεξία σε κάποιο συστατικό τροφίμου οπως η γλουτένη ή η λακτόζη δεν μπορεί να μας προσθέτει κιλά ή να επηρεάζει τον μεταβολισμό μας ή ακόμα να ευθύνεται για τα περιττά μας κιλά. και όπως επισημάναμε παραπάνω ή διάγνωση γίνεται μόνο αιματολογικά κ με γαστροσκόπηση. Με καμία άλλη μέθοδο.
